Ülkemizde prostat kanseri, erkeklerde en sık görülen kanserler arasında ikinci sırada yer alıyor. Günümüzde herhangi bir yere yayılmamış, prostat bezine sınırlı olan prostat kanseri vakalarında dünyaca kabul edilen ilk tedavi seçeneğinin cerrahi tedavi olduğunu belirten Üroloji Kliniğinden Prof. Dr. Hasan Biri, laparoskopik ve robotik cerrahi sayesinde özellikle açık yöntemlere göre problemlerin en aza indirildiğini kaydetti.
Laparoskopik ve robotik cerrahinin, açık cerrahiye göre üstün yanlarının olduğunu söyleyen Biri, “Ameliyat sonrası ağrı ve rahatsızlık hissi, laparoskopik ve robotik cerrahide en aza indiriliyor. Yüksek çözünürlüklü teleskop ve kamera sistemi sayesinde, cerrah ameliyat sahasını normalin 10-15 katı daha büyük görüyor. Büyütülmüş görünüm sayesinde, istenmeyen sertleşme sorunu ve idrar kaçırma riski en az düzeye indiriliyor. Daha az kanama görülüyor. Büyük bir karın kesisi yerine 5-6 adet küçük kesi oluyor. Hastanede yatış ve iyileşme süreleri açık cerrahiye göre kısalıyor. Hastalar günlük aktivitelerine ve sosyal hayatlarına çabuk dönüyorlar” dedi.
Prostat kanserinin tanısı, tedavi yöntemleri ve korunma yolları hakkında Prof. Dr. Hasan Biri, Cnnturk.com’dan Esra Öz’ün sorularını yanıtladı:
Prostat kanseri nedir?
Sadece erkeklerde bulunan prostat, mesanenin altında ve rektumun üzerinde oturan çeşitli salgılar üreten bir organdır. PSA (Prostat Spesifik Antijen) ise prostattan salınan, spermin sıvılaşmasını sağlayan bir enzimdir. PSA, prostatın kanallarından ve epitelinden salgılanır. PSA değeri prostatın kanallarının ve epitelinin yapısının bozulduğu durumlarda kana normalden daha fazla oranda geçerek PSA yüksekliği oluşturur. Bu durumlar genellik iyi huylu prostat büyümesi ve prostat kanseridir.
PSA'nın normal değeri 4 ng/ml olarak kabul edilir. Ancak her PSA yüksekliği kanser anlamına gelmemektedir. PSA testi bir tarama testidir, tanı testi değildir. PSA yüksekliği kanser dışı durumlarda da yükselebilir. Örneğin idrar sondası takılması, prostatın parmakla rektal muayenesi, sistoskopi. Bu durumlar kısa süreli PSA yüksekliği oluştururken prostat masajı, ejekülasyon, transrektal ultrason, prostatit daha uzun süreli PSA yüksekliği oluşturabilir.
Peki ne zaman PSA düzeyi ölçümü ve prostat kanseri araştırılması yapılmalıdır?
Bu sorunun tam bir cevabı yok. Çünkü prostat kanseri erken evrelerde herhangi bir bulgu vermez ancak uzun yıllar sonunda elde edilen tecrübeler ve klinik çalışmalar göstermiştir ki ailede prostat kanseri hikayesi olmayan her erkek 45-50 yaşından sonra eğer ailede prostat kanseri hikayesi mevcutsa 40 yaşından sonra her yıl PSA ölçümü ve prostat kanseri araştırması yaptırması öneriliyor. Erkeklerde yaş ilerledikçe prostat kanseri riski artıyor. Ancak en önemli risk faktörü ailede prostat kanseri hikayesinin olmasıdır. Eğer babada veya kardeşlerde tanısı konmuş bir prostat kanseri hikayesi mevcut ise kişinin de kansere yakalanma riski diğer erkeklere gire 2-3 kat artar.
PSA ölçümlerinin ve prostat kanseri araştırılmasının erkeğin şikayeti olmasa dahi erken yaşlarda yapılmasının önemi ise erken evre tespit edilen prostat kanserlerinde tedavi başarısı oldukça yüksek olması ve sadece cerrahi tedavi ile tümörden tamamen kurtulma imkanı sağlanıyor. Normal şartlarda prostat kanseri erken evrelerde bulgu vermez ve sessiz ilerler. Eğer erken evrede tespit edilmez ise kanser öncelikle bölgesel lenf nodlarına, kemiklere sonra karaciğer, akciğer ve vücudun diğer organlarına yayılabilir. Bu durumda ileri evre bir prostat kanseri gelişmiş olur ve tedavisi onkolojik destek ile daha zor bir tedavi halini alır.
PSA yüksekliği saptandığında yapılacak işlemler nelerdir?
PSA yüksekliği saptandığında hastaya ultrason eşliğinde transrektal prostat iğne biyopsisi uygulanır ve patolojik değerlendirilme yapılır. Eğer patolojik değerlendirme sonucu tanı prostat kanseri konuldu ise kanserin evrelendirilmesi yapılır.
Günümüzde herhangi bir yere yayılmamış, prostat bezine sınırlı olan prostat kanseri vakalarında dünyaca kabul edilen ilk tedavi yöntemi cerrahi tedavidir (radikal prostatektomi). Bu ameliyatta prostat bezi ve mesanenin alt arka tarafında sağlı ve sollu yerleşen vezikula seminalis isimli sperm keseleri tamamen çıkarılarak idrar torbası ile idrar kanalı tekrar birbirine birleştirilir. Açık ve kapalı olarak iki şekilde yapılabilir. Günümüz teknolojisinin gelişmesi ile paralel olarak gelişen laparoskopi ve özellikle robotik cerrahi sayesinde bu ameliyatlar kapalı olarak laparoskopik veya robotik olarak gerçekleştiriliyor. Laparoskopik ve robotik cerrahi sayesinde özellikle açık yöntemle yapılan radikal prostatektomi ameliyatlarından sonra görülebilen kanama, sertleşme sorunu ve idrar kaçırma gibi problemler en aza indiriliyor.
Laparoskopik ve robotik cerrahide hastanın prostatına açık cerrahide olduğu gibi büyük bir karın kesisi ile değil de karın üzerinde çeşitli bölgelere 5-6 adet küçük kesi yapılarak (0.5-1 cm'lik) yerleştirilen portlar (borucuk) içerisine yerleştirilen aletler ile ameliyat yapılıyor.
Prostat kanserinden korunma yolları nelerdir?
Prostat kanserinden korunmanın bilinen aktif bir yöntemi yok. Ancak beslenme ve düzenli hayat tarzı prostat kanseri gelişme riskini bir miktar düşürdüğü bildiriliyor. Obezite prostat kanseri gelişimindeki en büyük çevresel risk faktörüdür. Amerika kökenli ve geniş katılımlı bir çalışmada vücut kitle endeksinin 30 kg/m2'nin üzerinde olan prostat kanseri saptanmış hastalarda kanserin daha ileri derecede ve daha ölümcül seyrettiği bildirildi. Benzer bir çalışmada ise 10 yıl içinde kontrollü olarak 5 ve üzeri kilo veren hastalarda prostat kanseri gelişme sıklığının azaldığı vurgulanıyor.
Batı Avrupa ve Amerika’da yapılan geniş katılımlı çalışmalar yağlı beslenme ile prostat kanseri görülme sıklığı arasında ciddi bir ilişki olduğunu gösterdi. Yapılan çalışmalarda diyetle alınan tüm yağların değil ağırlıkla doymuş yağ oranı yüksek olan gıdalarla beslenen erkeklerde prostat kanseri görülme riskinin arttığı savunuluyor. Yüksek oranda hayvansal yağ tüketen ve kısmi olarak da kırmızı ette bulunan alfa-linoleic asittin sadece prostat kanseri değil birçok kanserin gelişmesinde önemli bir risk faktörü olduğu belirtiliyor. Bunun sonucunda yüksek oranda hayvansal yağlar ve doymuş yağlarla beslenen erkeklerde prostat kanseri gelişme sıklığı arasında ciddi bir ilişki bulunuyor.
Ritch ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada yağ asitlerinin prostat kanseri üzerindeki etkileri araştırılmış ve Omega- 6 yağ asitleri içeren besinler ile beslenen erkeklerde prostat kanseri gelişiminin daha sık, Omega-3 yağ asitleri ile beslenen erkeklerde prostat kanseri gelişme sıklığının daha az olduğu tespit edildi. Omega-3 yağ asitleri en çok soğuk iklimlerde yetişen somon, sardalya, uskumru, ton balığı gibi balıkların yağ dokusunda bulunan Omega-6 ise bitkisel yağlarda daha çok bulunuyor. Bunların dışında kontrolsüz diyabet, yüksek kolesterol ve düzensiz stresli yaşamın prostat kanseri gelişme riskini arttırdığı gözlendi.
