Finaller yaklaşmış, arkadaşlarımla yoğun sınav temposuna girmiştik. Çare belliydi: Beyazıt kampusundaki reklam panoları enerji içeceği reklamlarıyla doluydu, öğrenciler enerji içecekleriyle kütüphanelerde sabahlıyordu. Arkadaşım Murat, elindeki kutunun kapağını açtı ve bu ara günde en az 3 tane içtiğini söyledi. Onu uyarmak zorundaydım, zira Avustralya’da, günde bunlardan 4 kutu tüketen Matthew Penbross, kendi rekorunu kırmak istemiş olsa gerek, 5 saat içinde 8 kutuyu mideye indirince kalbi durmuştu. Şanslı ki olay yerine zamanında gelen ambulans sayesinde hayata tutundu. HT Pazar'dan Arda Aşık'ın haberi:
Dublin St James Hastanesi’nin yaptığı araştırma, sebebini açıklar nitelikte: Yalnızca 2 kutu enerji içeceği bazı atardamarları genişleterek kan basıncını düşürüyor, bu da kalbin durmasına sebep olabiliyor. Murat, “Peki neden bu kadar çok içiyorsun?” sorusuna “Halsiz hissettiğim günlerde, sınav öncesi hayatımı çok kurtardı” cevabını veriyor. Ama uzmanlar onunla aynı fikirde değil. Memorial Şişli Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Profesör Doktor Türker Şahiner “Kafein ve B vitaminlerinin ön plana çıktığı bu içecekler uykuyu açıyor ve kişi daha dinamik hissediyor. Kafein beyinde dikkatle ilgili reseptör sayısını artırıyor” diyor ve ekliyor: “Fakat bir süre sonra o reseptörler aç kaldıkça daha şiddetli uykusuzluk ve halsizlik yaşanıyor!”
‘UYKUYU BOZUYOR’
Olumsuz etkileri bununla da sınırlı değil. Beynin kısa süreli performansını artırmak, kan ihtiyacını artırıyor. Vücut kan ihtiyacını sağlayamayınca kalp ve diğer organlar beynin bu talebine ayak uyduramıyor ve vücut strese giriyor. Enerji içeceklerine güvenip sınav öncesi sabahlayan öğrencilere de diyecekleri var Prof. Dr. Şahiner’in: “Fazla kafein, uykuda kronik bozukluklara neden oluyor, REM uykusu kısalıyor, bu kişiler sabahları yorgun kalkıyor.” Bir litre enerji içeceğinde yaklaşık 150 miligram kafein bulunuyor. Profesör Doktor Şahiner son yıllarda ortaya atılan “Kafein Alzheimer’ı önlüyor” gibi iddiaların da gerçeği yansıtmadığını söylüyor.
‘TÜKETİLMEDİĞİNDE MUTSUZ EDİYOR’
Enerji içecekleri, psikolojik sorunlara da sebep oluyor. Memorial Şişli Hastanesi’nden Uzman Klinik Psikolog Gizem Mine Çölümlü, enerji içeceklerinin, psikolojik bağımlılık yaratarak günlük yaşamı olumsuz etkilediğini belirtiyor, “Tüketilmediğinde mutsuz ederler” diyor. Ayrıca huzursuzluk, yoğun kaygı ve gerginliğe sebep olduğunu, anksiyete bozukluğu yaşayanlarda kaygı ve atakları kaçınılmaz biçimde kötü hale getirdiğini de ekliyor. Sadece kafeini günah keçisi yapmaya gerek yok elbet. Çeyrek litrelik kutusunda barındırdığı 200 miligram taurin, sinirlilik ve ani şiddetli reaksiyon gibi olumsuz davranışlar doğuruyor.
OBEZİTEYE SEBEP
Bir diğer arkadaşım Benokan ise zamanında bunlardan çok içti, çok çekti! “Günde 1 litre içiyordum, enerji falan verdiğinden değil, tadını seviyordum” diyor. Sonra, çeyrek litrelik kutusunda 25 ila 30 gram şeker bulunduran bu ürünlerin kilo aldırmaktan başka bir işe yaramadığını fark edince bırakmış. Memorial Şişli Hastanesi Kardiyoloji Bölümü’nden Uzman Doktor Deniz Şener, “Bu içeceklerin içerisindeki yüksek kalori kilo artışına neden oluyor” diyor. Danimarka’da yapılan bir çalışmaya göre enerji içeceklerinin düzenli kullanımı obezite ve Tip2 diyabet riskini meydana getiriyor.
‘ANİ KALP DURMALARI YAŞANABİLİR’
Bu içeceklerle ilgili bir diğer bilgi kirliliği ise sporcu içecekleriyle karıştırılması. Basketbol sahasındaki arkadaşlarımın elinde de bu kutuları görüyorum. Alican “Spordan önce iyi geliyor” derken tehlikenin farkında değil. 33 yaşında, bir Brooklyn’li olarak en büyük eğlencesi basketbol oynamak olan Corry Terry, enerji içeceğini kafaya dikince kanatlanıp potaya smaç basacağını düşünürken kalp krizi geçirerek hayatını kaybetmiş, ailesi üretici firmaya 85 milyon dolarlık dava açmıştı. İrlanda’da ise 4 kutu enerji içeceği içip basketbol oynarken hayatını kaybeden 18 yaşındaki Ross Cooney’nin ardından İrlanda Başbakanı, içecek için soruşturma emri vermişti. Doktor Deniz Şener, uyarıyor: “Bu maddeler tansiyonu yükseltebilir, kalpte ritim bozuklukları yaratabilir ve nabzı artırabilir. Zaman zaman aşırı tüketime bağlı olarak ani kalp durmaları bile yaşanabilir.”
‘BÖBREK YETMEZLİĞİNE YOL AÇABİLİR’
Spor sırasında bu içeceklerden medet umanlara bir kötü haberimiz daha var, Medipol Üniversitesi Esenler Hastanesi’nden Diyetisyen Miray Yıldırım, enerji içeceklerinde bulunan kafein diüretiğin, vücutta su kaybına neden olduğunu söylüyor. Ancak içeceğin sebep olduğu ölümler sadece kalpten olmuyor. İsveç’te ağır bir antrenman sonrası birkaç kutu enerji içeceği tüketen bir adam, böbrek yetmezliği sebebiyle hayatını kaybetmişti. Medipol Üniversitesi Hastanesi Nefroloji Uzmanı Yardımcı Doçent Doktor Abdullah Şumnu, bu içeceklerin böbrek hastalığı olmayan bireylerde bile böbrek yetmezliğine yol açabileceğini söylüyor.
‘SİNİRLERİ HARAP EDİYOR’
İçeceklerin bir diğer kullanım amacını ise Barış’tan duyuyorum: “Uzun yola çıkarken olmazsa olmazım, sürüş sırasında uykumun gelmesini önlediğine inanıyorum.” Ne var ki İngiltere’de, 48 yaşındaki Peter Edwards, otomobilini deli dana gibi şuursuzca sağa sola sürerken polis tarafından güçlükle zaptedilmiş, kanında ne uyuşturucu ne de alkole rastlanmıştı. Edwards’ın 4 ay hapsi boylamasına sebep olan şey, enerji içecekleriydi. Profesör Doktor Şahiner, “Bu içeceklerin fazla kullanımı sinir sistemini bozuyor” diyor, zira enerji içeceklerinde bulunan B vitamini yüksek dozda alındığında vücuttaki duyu sinirleri ve kaslara giden hareket sinirlerinin kılıflarının bozulmasına yol açıyor. Bu durumda hasta hareket ederken kaslarını daha zor kullanmaya başlıyor... Şahiner ekliyor: “Hatta kuvvet kaybına yol açmakla kalmayıp duyusal semptomları olumsuz etkiliyor, yani ellerde ve ayaklarda yanma, karıncalanma hissi, üşüme hissi ve olmayan duyular algılatıyor...” Üstelik, sinirde tahribat oluşursa, etken geri çekilse bile durumun düzelmesi haftalar sürebilir. Ayrıca unutulmamalı ki vücutta ciddi bir rahatsızlık olmadığı sürece kolay kolay B vitamini eksikliği olmaz, hemen hemen her gıdada vardır.
‘ALKOLLE BİRLİKTE DAHA TEHLİKELİ’
Bir de enerji içeceklerini alkolle karıştırıp araç sürmeye kalkanlar var! Kuzey Kentucky Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden Doçent Cecile A. Marczinski’nin çalışmasına göre, alkolü enerji içeceğiyle karıştıranlar, karıştırmayanlara göre bardan sarhoş ayrılmaya 3 kat, sarhoş otomobil kullanmaya 4 kat daha meyilliler. Uzman Doktor Deniz Şener, enerji içeceklerinin alkolün etkisini azalttığına dair bir yanılgı bulunduğunu, fazla alkolle taurin ve kafeinin birleşmesinin ölümcül sonuçlara yol açabildiğini söylüyor. Örnekleri mevcut zaten: İsveç’te alkol ve enerji içeceği karışımlı kokteyl içen 2 kişi hayatını kaybetmiş, Stockholm Güney Hastanesi doktoru Dan Andersson “Susuzsanız, çok fazla enerji içeceği içip alkolle karıştırıyorsanız, çok tehlikeli olabilir” açıklamasını yapmıştı. Yine İsveç’te 31 yaşında bir kurban, 2 kutu enerji içeceğinden sonra dans edince kalbi durmuştu...
18 ABD Sağlık Bakanlığı’na bağlı Gıda ve İlaç Dairesi’nin raporlarına göre 2004-2012 arasında 18 kişi enerji içeceği yüzünden hayatını kaybetti, 150 kişi hayati tehlike geçirdi.
ÇOCUKLAR HEDEF
Dahası var! Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Ofisi araştırma grubu, kapsamlı bir raporda enerji içeceklerinin çocuklar üzerindeki olumsuz etkisinin kesinleştiğini belirtiyor. Birkaç yıl önce Power Up isimli enerji içeceği üreticisi Super Mario temalı içecek kutusuyla çocukları hedef almıştı. 16 yaşındaki Lanna Hamman, Meksika’daki tatili sırasında içtiği birkaç kutu enerji içeceği sonrası hayatını kaybetti. İngiltere’de, 8 kutu enerji içeceği içen 15 yaşındaki bir çocuk kalp çarpıntıları hissedip hastanelik oldu. Ani ölümlerin yanı sıra Medipol Üniversitesi Esenler Hastanesi’nden Diyetisyen Miray Yıldırım bu içeceklerin çocuklarda obeziteye sebep olduğunu, ayrıca içindeki kafein diüretiğin büyüme hormonuyla etkileştiğini ve ergenlik döneminde metabolizmayı yavaşlattığını söylüyor.
Peki ne yapılabilir? Aslında bir kıpırdanma var: Norveç, Danimarka ve Fransa’da enerji içeceklerinin marketlerde satışı yasaklandı. Macaristan’da enerji içecekleri özel sağlık vergisine tabi. Yılda 230 milyon kutu enerji içeceği tüketilen Türkiye’deyse bu içeceklerin satışı 18 yaşından küçüklere yasak, spor tesislerinde, okul kantinlerinde ve hastanelerde piyasaya arz edilemiyor, reklamı yapılamıyor. Üzerlerinde, “Günde 500 ml’den fazla tüketilemez” yazıyor. Ama mevcut önlemler Murat’ı günde 3 kutu içmekten alıkoyamıyor. Sahi, İsveçli bir adam sadece 2 kutu içip hayatını kaybetmemiş miydi? (Kaynak: Habertürk)
